Haüy
“A teoría que propoño neste traballo baséase na concordancia da observación co cálculo, da que non se podería prescindir, para tratar, con certo acerto, un asunto onde todo é, por así dicilo, proporción e regularidade”
(“Essai d’une théorie sur la structure des crystaux”, René-Just Haüy, 1784)
René Just Haüy (Saint-Just-en-Chaussée, 28 de febreiro de 1743 – París, 1 de xuño de 1822) é un mineraloxista francés autor dunha inxente obra científica nos campos da mineraloxía, cristalografía, piroelectricidade e metroloxía, considerado o fundador da cristalografía. Descubriu a regularidade dos cristais minerais, estableceu o concepto de especie mineral, realizou unha clasificación dos minerais e describiu numerosas especies.
Moble orixinal onde se expuxeron os modelos orixinais de Haüy durante o século XX no Museo de Historia Natural da USC (MHN):
-Retrato de René Just Haüy.
-Réplicas dos modelos cristalográficos en madeira para docencia na Facultade de Ciencias.
Os modelos orixinais pertencentes á Universidade de Santiago de Compostela -1024 exemplares- foron doados polo mesmo Haüy ao matemático galego José Rodríguez no ano 1819. En 1847 a colección ingresa no Museo de Historia Natural. Os modelos representan as formas regulares das diversas variedades cristalinas de cada especie mineral, numeradas e etiquetadas polo mesmo abate.
Exposición de modelos orixinais no MHN durante o século XX.
Minerais das coleccións de José Viqueira e Joaquín Pardo (MHN) expostos no moble:
1: Cuarzo amatista (SiO2). Seúl. Korea. Mineral sobre peana de madeira.
2: Calcita (var. espato de Islandia) (CaCO3). Islandia. Clasificación de Strunz: Carbonatos. Dimensións: 19 x 8 x 2,8 cm. Colección Viqueira. Museo de Historia Natural. Códigos MHN:119700286. Código AR: MHN001.
3: Biotita (K(Mg,Fe)3AlSi3O10(OH, F)2). Viena. Austria. Clasificación de Strunz: Tectosilicato. Dimensións: 19x17x1 cm. Colección Viqueira. Museo de Historia Natural. Códigos MHN: FS verde claro/384/00626. Código AR: MHN007.
4: Pirita (FeS2). Mina Bingham Canyon. Utath. EE.UU. Clasificación de Strunz: Sulfuros. Dimensións: 8,7 x 5,6 x 4,1 cm. Colección Viqueira. Museo de Historia Natural. Códigos MHN: 1155/0086/ 1/2.
5: Torita ((Th,U)SiO4). Noruega. Clasificación de Strunz: Nesosilicato. Colección Viqueira. Museo de Historia Natural. Códigos MHN: NS/1294/00524. Código AR: MHN042. Grans en tubo de ensaio de vidro.
6: Cuarzo (SiO2). Manciñeira. As Pontes. A Coruña. Clasificación de Strunz: Tectosilicatos. Dimensións: 10 x 6 x 4,5 cm. Colección Joaquín Pardo. Museo de Historia Natural. Códigos MHN: 51/1185. Código AR: MHN098.
7: Calcita (var. espato de Islandia) (CaCO3). Islandia. Clasificación de Strunz: Carbonatos. Dimensións: 19 x 8 x 2,8 cm. Colección Viqueira. Museo de Historia Natural. Códigos MHN: 234/00274.
VITRINA XEMELGA 1
Haüy, René Just
Traité de minéralogie: volumen 5: atlas. 1ª edición
Paris: Imprimerie de Delance, 1801
Universidade de Santiago de Compostela. Biblioteca Xeral
Sinatura: 15540
Este volume está depositado no MHN e describe os caracteres mineralóxicos, distribución metódica dos minerais e figuras xeométricas. Regalado por dona María de Gigirey, viúva de Louzao. Santiago, maio 1933.
VITRINA XEMELGA 2
Obras de Haüy depositadas na Biblioteca Xeral da USC:
Haüy, René Just
Traité de minéralogie. 1ª edición. 5 vol.
París: Imprimerie de Delance, 1801
Universidade de Santiago de Compostela. Biblioteca Xeral
Sinaturas: 15536 15537 15538 15539 15540
Haüy, René Just
Traité de minéralogie. 2ª edición. 5 vol.
París: Bachelier, 1822
Universidade de Santiago de Compostela. Biblioteca Xeral
Sinaturas: 29791/1 29791/2 29791/3 29791/4 29791/5
Haüy, René Just
Tableau comparatif des résultats de la cristallographie et de l’analyse chimique, relativement a la classification des minéraux.
París: Imprimeur-Libraire Courcieur, 1809
Universidade de Santiago de Compostela. Biblioteca Xeral
Sinatura: 2403
Haüy, René Just
Traité élémentaire de physique
París: Imprimerie de Delance et Lesueur, 1803
Universidade de Santiago de Compostela. Biblioteca Xeral
Sinatura: 11929
Haüy, René Just
Exposition raisonnée de la théorie de l’électricité et du magnétisme
París: La Veuve Desaint, 1787
Universidade de Santiago de Compostela. Biblioteca Xeral
Sinatura: RSE 3941
A Biblioteca Xeral da USC posúe unha inxente cantidade de obras bibliográficas de incalculable valor e antiguidade. En concreto, para o caso da obra de Haüy, destácase que segundo o Catálogo Colectivo do Patrimonio Bibliográfico Español, a Biblioteca Xeral é a única biblioteca que ten exemplares das dúas edicións (1801 e 1822) do Traité de Minéralogie de Haüy.
Documentación: Biblioteca Xeral (Francisco Javier Villar Teijeiro, Almudena Quintáns López e María Belén Domínguez Román) e Bruno Dacuña Mariño.
Montaxes: Xoana Pintos Barral, Juan Manuel Cutrín Lobato.
Deseño: Monica Mura
Fitos históricos da ciencia mineralóxica
| Ano | Lugar | Autor | Obra | Descrición |
| -1400 | Mesopotamia | Anónimo | Tablilla cuneiforme | Cómo facer un vidriado de Pb coloreado con Cu |
| -800 | China | Fan Li | Chi Ni Tzu | Descripción de 24 minerais. Cómo fabricar pigmentos vermellos (uso nos guerreiros de terracota) |
| -700 | Mesopotamia | Anónimo | Lapidario | Nomes e descripcións de minerais segundo a súa cor |
| -600 | China | Anónimo | Huan Nan Zi | Descrición de minerais e procesos metalúrxicos |
| -350 | Grecia | Aristóteles | Meteorologica | Recopilación de datos, entre outros, de xeoloxía, mineraloxía e xeografía (minerais derivados de dous tipos de exhalacións: do interior da terra e vaporosa) |
| -290 | Grecia | Teofrasto | De Lapidibus | Referencia 16 minerales en función das súas propiedades (describe o asbesto) |
| -30 | Grecia | Estrabón | Geografia | Descripción de minería grecorromana: técnicas de extracción mineiras, minerais (terceiro libro dedicado a Iberia) |
| 65 | Grecia | Pedanio Dioscórides | De Materia Medica | Describe uns 90 minerais |
| 65 | Grecia | Plinio el Viejo | Naturalis Historia | Vol. 33 hasta Vol.37 descripción de minerais (o 33 está dedicado só ao Au) minas, aplicacións… ata 350 minerais descritos |
| 600 | India | Anónimo | Lapidario (Ratnapariska) | En verso: descripción de 14 rochas ou minerais (sobre todo pedras preciosas), segundo mitoloxías asociadas |
| 600 | España | San Isidoro de Sevilla | Etimologías | 20 libros, un deles adicado a pedras preciosas e metais |
| 1250 | Alemaña | Alberto Magno | De Mineralibus | 5 libros sobre minerais, pedras preciosas e metais |
| 1260 | España | Alfonso X | Lapidario | 4 libros con debuxos en cor e procedencias de 360 pedras diferentes (ordenadas segundo signos zodiacais, planetas…) |
| 1500 | China | Li Chen Tchen | Lapidario (Pen tsao kang mou) | Descrición de 2000 fármacos, entre eles minerais |
| 1556 | Alemaña | Georgius Agricola | De Re Metallica | 12 libros con técnicas de procesado, refinado e fundición de minerais, de construccións mineiras. Describe 573 minerales segundo propiedades, usos e onde atopalos: busca unha clasificación universal de minerais |
| 1556 | España | Bernardo Pérez de Vargas | De re metallica | Primeiro texto en castelán de clasificación de minerais, tomando referencias de autores anteriores |
| 1609 | Bélgica | Anselmus Boëtius | Gemmarum et Lapidum Historia | Sobre talla de diamantes e recoñecemento de xemas falsas. Clasificación segundo dureza, beleza brillo e cor |
| 1611 | Alemania | Johannes Kepler | Strena, seu de Nive Sexangula | Xeometría dos copos de neve, estrapolable á forma de empaquetar en minerais |
| 1668 | Dinamarca | Nicolaus Steno | De solido intra solidum naturaliter contento dissertationis prodromus | Principios de Steno: estratificaión de materiais na tierra. Decatouse de que os ángulos entre as caras cristalinas sempre eran iguais para o mesmo mineral en diferentes pezas (ley dos ángulos diedros) |
| 1729 | España | Álvaro Alonso Barba | Arte de los metales en que se enseña el verdadero beneficio de los de oro, y plata por azogue. El modo de fundirlos todos y como se han de refinar, y apartar unos de otros. | Metalurxia e descrición de minas en España |
| 1773 | España | José Torrubia | Aparato para la Historia Natural española. Tomo Primero. Contiene muchas Dissertaciones Physicas, especialmente sobre el Diluvio. | Descripción de fósiles en España e América do Sur |
| 1774 | Alemaña | Abraham Gottlob Werner | Von den äußerlichen Kennzeichen der Foßilien | Clasificación de minerales en función de composición química xunto cas súas propiedades externas (“mineraloxía práctica”): 4 clases de minerais: “terrosos”, “salinos”, “combustibles” e “metálicos” (317 minerales diferentes). Fundador do neptunismo |
| 1783 | Francia | Jean-Baptiste Louis Romé de l’Isle | Essai de cristallographie | 450 formas cristalinas, agrupadas segundo a lei de ángulos diedros |
| 1783 | España | Fausto Fermín de Elhuyar | Análisis químico del wolfram, y examen de un nuevo metal, que entra en su composición | Impulsores da nova enxeñaría de minas en América: aislaron o Tunsteno e o Wolframio |
| 1784 | Francia | René Just Haüy | Essai d’une théorie sur la structure des crystaux: appliquée à plusieurs genres de substances crystallisées | Cristais como pequenas unidades tridimensionais (unidade estrutural básica ou “moléculas integrales”) que se apilan. Ley da constancia da simetría e tres números enteiros que definen cada cara dun cristal |
| 1795 | España | Antonio José de Cavanilles | Observaciones sobre la Historia Natural, Geografía, Agricultura, población y frutos del reyno de Valencia | Minerais e minas da época |
| 1795 | España | Andrés Manuel del Río | Elementos de Orictognosia o del conocimiento de los fósiles | Primeira obra sobre mineraloxía de América con algún dato da Península Ibérica |
| 1808 | Suecia | Jöns Jacob Berzelius | De l’emploi du chalumeau dans les analyses chimiques et les déterminations minéralogiques | Análises químicas de minerais exhasustivos: o primeiro en separar o grupo dos silicatos |
| 1837 | EEUU | James Dwight Dana | System of Mineralogy: comprising the most recent discoveries | 352 minerais clasificados: agrupaciones segundo anións ou grupos de anións predominantes. Clasificación actualizada e aceptada actualmente |
| 1897 | Alemania | Johann Friedrich Christian Hessel | Krystallometrie | 32 clases de simetría: ordeamiento das moitas morfoloxías de minerais (Haüy) nestas simetrías do espacio Euclídeo |
| 1849 | Francia | Auguste Bravais | ur les probabilités des erreurs de situation d’un point | 14 redes cristalinas simples que permiten encher o espacio |
| 1895 | Alemaña | Wilhelm Conrad Rönteng | Über eine neue Art von Strahlen. Vorläufige Mitteilung. | Descubrimiento dos raios X |
| 1910 | España | Salvador Calderón y Arana | Los minerales de España | Cita datos e descubrimientos de minerais propios d Península Ibérica |
| 1912 | Alemaña | Max Von Laue, Paul Peter Ewald | Die Interferenzen von Röntgen- und Elektronenstrahlen. Fünf Vorträge | Incide raios X sobre un cristal de blenda (ZnS): patróns de interferencia: difracción |
| 1912 | Inglaterra | William Henry Bragg, William Lawrence Bragg | X Rays and Crystal Structure | Inciden raios X sobre un cristal de NaCl: lei de Bragg, interpretación 3D da difracción |
| 1941 | Alemaña | Karl Hugo Strunz | Mineralogische Tabellen | Fundador da Asociación Mineralóxica Internacional. Discípulo de Bragg, reagrupación da clasificación de Dana, máis intuitiva, pero máis compleja.Clasificación aceptada actualmente |
Documentación: Bruno Dacuña Mariño (Unidade de Raios X, USC) en base ás seguintes fontes:
-Guiomar Calvo. 2022. Historia de la Mineralogía. Geología e historia de los minerals que han cambiado el mundo. Editorial Guadalmazán. Córdoba. España. 331 p. ISBN: 9788417547653.
–Cristalografía: El cura rompecristales. Cuaderno de Cultura Científica.
–Historia de los Modelos Cristalográficos. (Lopez-Acevedo, Macla 14, 2004).
Visita o Museo de Historia Natural e coñece os modelos orixinais de Haüy, unha colección das máis relevantes dos fondos histórico-científicos do museo
Haüy, sempre Haüy, talentoso humano